Postawy wychowawcze rodziców

KARY I NAGRODY W WYCHOWANIU DZIECI

Szczególnym rodzajem środowiska jest rodzina. W ujęciu W. Szewczuka rodzina, to „podstawowa grupa społeczna złożona z rodziców i ich dzieci, którą cechuje więź formalna, wspólnota materialna i mieszkaniowa oraz określony zespół funkcji.”

 

DO NAJWAŻNIEJSZYCH FUNKCJI RODZINY NALEŻĄ:

1. funkcja prokreacyjna - współżycie seksualne rodziców i związana z tym ciągłość gatunku;
2. funkcja społeczna - pielęgnowanie, zaspokajanie potrzeb emocjonalnych, wychowanie, opieka;
3. funkcja kulturowa;
4. funkcja gospodarcza;

 

ZASADY WAŻNE DLA FUNKCJONOWANIA RODZINY: 

• zasada obecności obojga rodziców, - zasada stałości i konsekwencji w wymaganiach,
• zasada jednolitości ( określa zachowanie obydwojga rodziców ),
• zasada umiaru ( w karach i nagradzaniu ),
• zasada indywidualizacji ( każde dziecko jest inne ),
• zasada motywacji religijnej.

Dużą rolę w kształtowaniu się stosunków między rodzicami i dziećmi mają postawy wychowawcze rodziców. "Z postawami wiąże się zwykle pozytywna bądź negatywna atmosfera emocjonalna oraz jakiś zakres kontroli rodziców nad poczynaniami dziecka. Postawy wychowawcze rodziców nie tylko wpływają na strukturę wartości dzieci, ale same są uzależnione od wartości rodziców".

 

"Postawy wychowawcze rodziców są jednym z istotniejszych czynników kształtujących osobowość dziecka". Postawy te wpływają na pozycję dziecka w rodzinie, która może być dla niego niekorzystna i doprowadzić może do powstania niepowodzeń.

 

Wyróżnia się trzy typy postępowania rodziców z dzieckiem, zwane również sposobami wychowania, które niekorzystnie wpływają na rozwój osobowości dziecka, a w następstwie powodujące powstawanie niepowodzeń rodzinnych, a mianowicie:

1. wychowanie nadmiernie pobłażliwe (albo rozpieszczające)
2. wychowanie nadmiernie rygorystyczne (albo despotyczne)
3. wychowanie niekonsekwentne

Dziecko odtrącone czuje się niepotrzebne, zepchnięte na margines rodzinny, czasem walczy o swoją pozycję lub zwraca na siebie uwagę złym zachowaniem, wprawdzie nie akceptowanym przez rodziców, ale powodującym, że staje się ośrodkiem ich zainteresowania.

Podobnie niepotrzebne czuje się dziecko, z którym rodzice unikają kontaktu, nie współdziałają, zajęci swoimi sprawami, nie zauważają go prawie.

Dziecko rodziców nadmiernie ochraniających zajmuje zbyt eksponowana pozycję w rodzinie. Na nim skupia się uwaga wszystkich, jego potrzeby dominują nad potrzebami innych, jest traktowane jak bóstwo, któremu wszyscy służą. Taką pozycję zajmować może jednak, dziecko najmłodsze bądź skłonne do zachorowań, o którego zdrowie troszczą się rodzice i nie potrafią tego niepokoju opanować czy przezwyciężyć.

 

Dziecko, od którego się zbyt dużo wymaga, które się nagina i zmusza, też nie ma właściwej pozycji w rodzinie. Uwaga rodziców nadmiernie się na nim koncentruje, podobnie jak na dziecku ochranianym, ale stawia mu się przy tym wymagania, jakich nie stawia się innym, nie uznaje się w najmniejszym stopniu jego prawa do samostanowienia, nie respektuje się jego praw w odróżnieniu od praw innych członków rodziny.

Postawa beztroska rodziców "łączy się bądź z ogólnym brakiem odpowiedzialności życiowej rodziców, Manifestowanym na terenie nie tylko rodziny, lecz częściowo również w miejscu pracy, bądź też z wybiórczym lekceważeniem znaczenia nauki szkolnej dla dalszych perspektyw życiowych dziecka. Rodzice ogólnie nieodpowiedzialni działają na zasadzie; "jakoś to będzie", "jakoś się ułoży". Rodzice o takiej postawie liczą, że dziecko samo poradzi sobie z trudnościami, ponadto stawiają sobie jako ideał koleżeńską solidarność z dzieckiem i przypominając sobie własne przeżycia - identyfikują się ze swoim dzieckiem. Zasadnicze znaczenie dla kształtowania się osobowości dziecka w środowisku rodzinnym ma atmosfera życia rodzinnego oraz sposoby wychowywania dziecka.

 

W zależności od wyżej przedstawionych sposobów wychowania, w różnej pozycji może znaleźć się dziecko, co może wpływać na jego powodzenie lub niepowodzenie w rodzinie. Może czuć się bardzo potrzebne, doceniane i uznawane, bądź też zupełnie nie zauważane i odtrącane. Według Z. Zaborowskiego istnieje kilka takich sytuacji, a mianowicie:

 

Przyjęcie - odrzucenie.

Dziecko akceptowane przez rodziców otoczone jest opieką, zaspokajane są jego potrzeby fizyczne i psychiczne. Rozwija się prawidłowo, jest aktywne, pewne siebie, ponadto wyrównuje dodatnie uczucia rodziców, lubi ich, a postawy te przenosi na innych ludzi. Dziecko odrzucone oceniane jest surowo, traktowane niechętnie, a niekiedy wrogo. W stosunku do niego używa się ciągłych zakazów, poddaje surowej dyscyplinie, co w konsekwencji powoduje frustrację. Odrzucenie zaburza rozwój emocjonalno – społeczny dziecka, które czuje się zagrożone, przeżywa lęk, niepokój, dzieci odrzucone są na ogół nieposłuszne, niekarne, aroganckie, wybuchowe. Wzrastają w poczuciu izolacji, zbędności, ich samoocena jest negatywna.

 

Nadmierna akceptacja.

Do tej grupy należą dzieci akceptowane bezwzględnie, przejawia się w stosunku do nich tzw. ślepą miłość. Rodzice stwarzają dziecku sytuację uprzywilejowaną, ułatwiają mu na każdym kroku życie. Dziecko wyręczane jest ze wszystkich obowiązków domowych. Postawa nadmiernej akceptacji połączona jest często z liberalnym, zbyt wyrozumiałym stosunkiem do dziecka, stosowaniem ulg do jego zachcianek, wykroczeń, błędnych zachowań. Tego typu postawa zniekształca osobowość dziecka, przyzwyczaja do niesamodzielności, łatwizny życiowej, wyrabia egoizm. Ponadto dzieci takie charakteryzuje silna zależność od rodziców, duża bezradność życiowa, mała odporność psychiczna, niezdyscyplinowanie.

 

Postawa obojętna.

Do tej grupy należą dzieci mające słaby kontakt emocjonalny z rodzicami. Tacy rodzice dbają o zaspokojenie podstawowych potrzeb dziecka, jednak nie jest ono obiektem ich prawdziwych zainteresowań, stoi na marginesie ich życia. Nie ma tu wymiany uczuć, co powoduje u dziecka oschłość uczuciową, niezdolność do nawiązywania trwalszych kontaktów, nieufność do ludzi. Obojętne traktowanie dziecka powoduje u niego postawy negatywne, agresywne. W grupie rówieśniczej pragnie zwracać na siebie uwagę, imponować kolegom.

 

Cofnięcie akceptacji.

W takiej sytuacji znajduje się dziecko, od którego rodzice odsuwają się na skutek przyjścia na świat kolejnego członka rodziny. Cofają akceptację, miłość i wobec dziecka zaczynają przejawiać obojętność, a nawet wrogość. Dzieci próbując odzyskać miłość rodziców stają się bardzo uległe, posłuszne, zachowują się przymilnie lub też uskarżają się na różne dolegliwości. W ten sposób próbują wywołać zainteresowanie i życzliwość rodziców. Dzieci bardziej pewne siebie śmielej walczą z rodzicami, którzy ich zawiedli, wykazują upór, agresję.